مقدمه
کولونوسکوپی (Colonoscopy) یک روش تخصصی برای بررسی درون روده بزرگ (کولون) و راست‌روده (رکتوم) است. این روش به کمک یک لوله باریک، انعطاف‌پذیر و دارای دوربین به پزشک اجازه می‌دهد مخاط داخلی روده را به‌دقت مشاهده کرده، ضایعات مشکوک را نمونه‌برداری یا پولیپ‌ها را حذف کند. کولونوسکوپی نه‌تنها ابزار تشخیصی است بلکه می‌تواند جنبه درمانی نیز داشته باشد.
در این مقاله، شما با ۷ نکته اساسی درباره کولونوسکوپی از جمله کاربردها، نحوه آمادگی، مزایا، عوارض احتمالی، و پاسخ به سوالات پرتکرار آشنا خواهید شد.
۱. چرا کولونوسکوپی انجام می‌شود؟
اهداف تشخیصی:
-
بررسی علل خونریزی مقعدی یا گوارشی
-
ارزیابی کم‌خونی ناشی از فقر آهن
-
بررسی اسهال مزمن یا تغییر در الگوی اجابت مزاج
-
بررسی کاهش وزن بدون علت مشخص
-
پیگیری یافته‌های غیر طبیعی در CT یا تست‌های مدفوع
اهداف درمانی:
-
برداشتن پولیپ‌های آدنوماتوز
-
نمونه‌برداری از ضایعات مشکوک
-
درمان خونریزی از عروق غیرطبیعی (آنژیودیسپلازی)
-
خارج کردن اجسام خارجی
۲. چه کسانی باید کولونوسکوپی انجام دهند؟
کولونوسکوپی به عنوان ابزار اصلی غربالگری سرطان روده بزرگ توصیه می‌شود برای:
-
همه افراد بالای ۴۵ تا ۵۰ سال حتی بدون علائم خاص
-
افراد با سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال یا پولیپ‌ها
-
بیماران با بیماری‌های التهابی روده مانند کولیت اولسرو یا کرون
-
کسانی که در تست مدفوع (FIT یا gFOBT) نتیجه غیر طبیعی داشته‌اند
۳. آمادگی برای کولونوسکوپی: چگونه باید روده را تمیز کرد؟
یکی از مهم‌ترین مراحل برای موفقیت کولونوسکوپی، آماده‌سازی روده با پاک‌سازی کامل است.
مراحل کلیدی آمادگی:
الف) رژیم غذایی قبل از کولونوسکوپی
-
۲ تا ۳ روز قبل: پرهیز از میوه و سبزیجات خام، دانه‌ها، مغزها، و نان‌های سبوس‌دار
-
۲۴ ساعت قبل: فقط مایعات شفاف (آب، چای کم‌رنگ، آب‌میوه صاف‌شده بدون پالپ، آب مرغ بدون چربی)
ب) مصرف مسهل‌ها
-
مصرف محلول پلی‌اتیلن گلیکول (PEG) یا دیگر محلول‌های تجویزی پزشک
-
معمولاً شب قبل از کولونوسکوپی و صبح روز انجام آن
نکته مهم:
در صورت ناکافی بودن آمادگی روده، دید پزشک محدود شده و نیاز به تکرار کولونوسکوپی خواهد بود.
۴. کولونوسکوپی چگونه انجام می‌شود؟
کولونوسکوپی معمولاً به‌صورت سرپایی در بیمارستان یا کلینیک انجام می‌شود.
مراحل انجام:
-
بیمار لباس مخصوص می‌پوشد و به پهلوی چپ دراز می‌کشد.
-
آرام‌بخش وریدی تزریق می‌شود (سداسیون)
-
کولونوسکوپ از طریق مقعد وارد روده بزرگ می‌شود.
-
پزشک با هدایت دوربین، تمام طول کولون را بررسی می‌کند.
-
در صورت نیاز، نمونه‌برداری (بیوپسی) یا برداشت پولیپ انجام می‌شود.
مدت زمان:
حدود ۲۰ تا ۴۵ دقیقه بسته به شرایط بیمار و اقدامات لازم
۵. کولونوسکوپی درد دارد؟ بررسی عوارض و تجربه بیمار
کولونوسکوپی با استفاده از آرام‌بخش، اغلب بدون درد جدی و با ناراحتی اندک همراه است. اکثر بیماران تنها نفخ، احساس فشار، یا گاز شکم را تجربه می‌کنند.
عوارض نادر کولونوسکوپی:
| عارضه | شیوع تقریبی | توضیح |
|---|---|---|
| خونریزی | ۰.۱–۰.۳٪ | معمولاً پس از بیوپسی یا پولیپ‌برداری |
| سوراخ شدن روده | کمتر از ۰.۱٪ | نیازمند جراحی فوری |
| واکنش به داروی آرام‌بخش | نادر | شامل تهوع، سرگیجه یا اختلال تنفس |
| عفونت | بسیار نادر | بیشتر در افراد با ضعف ایمنی |
نکته مهم: انجام کولونوسکوپی توسط پزشک متخصص گوارش با تجربه، خطر عوارض را به حداقل می‌رساند.
۶. تفاوت کولونوسکوپی با سایر روش‌های غربالگری چیست؟
| روش | مزایا | معایب |
|---|---|---|
| کولونوسکوپی | مشاهده کامل روده + درمان هم‌زمان | نیاز به آمادگی کامل، تهاجمی، نیاز به آرام‌بخش |
| FIT (آزمایش خون مخفی مدفوع) | ساده، غیر تهاجمی، ارزان | دقت کمتر، سالانه باید انجام شود |
| سیگموئیدوسکوپی | سریع، بدون آرام‌بخش | فقط بررسی نیمه چپ روده |
| CT کولونوگرافی | بدون نیاز به لوله‌گذاری عمیق | دوز اشعه، نیاز به تکرار کولونوسکوپی در صورت یافته مثبت |
۷. بعد از کولونوسکوپی چه باید کرد؟
-
تا ۲۴ ساعت رانندگی نکنید (به‌علت داروی آرام‌بخش)
-
نوشیدن مایعات برای جبران از دست رفته‌ها مفید است
-
گاز شکم تا چند ساعت طبیعی است
-
در صورت تب، خونریزی شدید یا درد شکمی مداوم، سریعاً با پزشک تماس بگیرید
سوالات پرتکرار درباره کولونوسکوپی
❓ آیا در زمان قاعدگی می‌توان کولونوسکوپی انجام داد؟
بله، مشکلی وجود ندارد. تنها ممکن است پزشک ترجیح دهد از پد به‌جای تامپون استفاده شود.
❓ آیا بعد از کولونوسکوپی می‌توان غذا خورد؟
بله. پس از رفع اثر آرام‌بخش، می‌توانید رژیم عادی خود را از سر بگیرید.
❓ آیا کولونوسکوپی برای بیماران دیابتی ایمن است؟
بله، با مدیریت دارو و قند خون. پزشک ممکن است دوز انسولین یا متفورمین را قبل از کولونوسکوپی تنظیم کند.
نتیجه‌گیری
کولونوسکوپی، نه تنها ابزار تشخیص بلکه راهی مطمئن برای پیشگیری از سرطان روده بزرگ است. با شناسایی زودهنگام پولیپ‌ها و ضایعات پیش‌سرطانی، می‌توان از بروز بسیاری از سرطان‌ها جلوگیری کرد. اگر در سن مناسب قرار دارید یا علائمی دارید که نیاز به بررسی دارد، تأخیر نکنید.
🎯 نوبت کولونوسکوپی خود را رزرو کنید
در کلینیک تخصصی گوارش و کبد دکتر حمیدرضا محبوبی با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته و تجربه فراوان در انجام کولونوسکوپی تشخیصی و درمانی، سلامت روده شما در دستانی مطمئن خواهد بود.
📍 بوشهر، بیمارستان خلیج فارس
📞 تماس برای رزرو: 09046010691
